Zagadnienia związane z systemami zabezpieczeń to bardzo szeroka dziedzina, w której jednym z ważniejszych elementów są detektory i czujniki, które odpowiadają za możliwość wykrywania poszczególnych typów niebezpieczeństw w ramach monitorowanych obiektów. Każdy obiekt ma pewną specyfikę i wymaga indywidualnego rozpatrywania przy doborze rodzaju, ilości i rozmieszczeniu czujników alarmowych, tutaj zaprezentowane zostały najważniejsze informacje na temat czujek gazu i detektorów dymu najpopularniejszych producentów dostępnych na polskim rynku systemów alarmowych i zabezpieczeń p. poż. Czujniki mogą być wykorzystane zarówno w formie autonomicznej oraz jako element szerszego systemu monitoringu bezpieczeństwa, w małym mieszkaniu gdzie nie ma systemu alarmowego wystarczą autonomiczne czujniki z zasilaniem bateryjnym w kuchni i w łazience, natomiast w większych domach bądź w zakładach produkcyjnych niezbędne będzie użycie dedykowanych czujników podłączonych do centrali alarmowej lub p. poż. celem zapewnienia rozległego monitoringu niebezpieczeństwa z możliwością natychmiastowego alarmowania.

Typowy autonomiczny czujnik czadu / dymu stosowany z mieszkaniach i domach prywatnych, z wyświetlaczem LCD oraz diodami sygnalizującymi stan urządzenia

Podział czujników alarmowych gazu ze względu na funkcję – dostępnych jest wiele wyspecjalizowanych czujników, które skalibrowane są do wykrywania poszczególnych typów niebezpieczeństw, dostępne do dyspozycji zarządców i właścicieli posesji są:

• czujniki tlenku węgla (czadu) – jeden z powszechniejszych typów czujników spotykanych zarówno w mieszkaniach, w domach prywatnych oraz w zakładach produkcyjnych i pomieszczeniach gospodarczych gdzie występuje ryzyko pojawienia się tlenku węgla, który jest wyjątkowo trującym gazem co rocznie zbierającym żniwo śmiertelnych ofiar, jego niebezpieczny charakter bierze się również z faktu, że jest gazem bezwonnym i bezbarwnym, ilość zatruć rośnie w okresie grzewczym, jednak nie tylko gdyż chwilowa cofka w systemie wentylacyjnym potrafi być śmiertelna w skutkach, w takiej sytuacji przyda się czujnik czadu, który prawidłowo umiejscowiony może ostrzegać o minimalnym już poziomie gazu emitując sygnał dźwiękowy (czujnik autonomiczny) bądź przekazując sygnał do centrali alarmowej,

Profesjonalna czujka tlenku węgla (czadu) SATEL

Autonomiczny czujnik czadu KIDDE – z wyświetlaczem, wskaźnikiem słabej baterii

• czujnik gazu ziemnego (metanu) – metan jest palnym gazem, który potrafi stworzyć zagrożenie wybuchem, szczególnie w przypadku wystąpienia stężenia na poziomie niebezpiecznych w pomieszczeniach i obiektach zamkniętych,  jest gazem bezbarwnym i bezwonnym i lżejszym od powietrza, czujniki wykrywają go już na poziomie 10% granicy wybuchowej wywołując pre-alarm oraz przy 20% alarm właściwy, mogę sygnalizować alarm w formie akustycznej oraz wizualnej, ale również przekazać do centrali alarmowej, należy pamiętać, że czujnik gazu ziemnego, ze względu na jego unoszenie w pomieszczeniach powinien być montowany jak najwyżej,

Uniwersalna czujka gazu ziemnego (metanu), autonomiczna / współpracująca z systemem alarmowym

• czujnik gazu propan-butan – drugi gaz pod względem powszechności występowania w gospodarstwach domowych, gdyż służy do zasilania zarówno kuchni gazowych jak i piecyków gazowych ogrzewających wodę na potrzeby uzyskania ciepłej wody i ogrzewania pomieszczeń, mieszanina węglowodorowa propan-butan jest cięższa od powietrza i opada niżej w pomieszczeniach zamkniętych, należy dlatego je montować jak najniżej aby zapewnić skuteczność detekcji, czujniki możliwe są do sygnalizowania akustycznego i wizualnego bądź przy współpracy z centralą alarmową, czujnik sygnalizuje w dwóch prograch: stężenie wywołujące alarm 20% dolnej granicy wybuchowości LPG oraz stężenie wywołujące prealarm 10% dolnej granicy wybuchowości LPG, powinien być montowany wszędzie tam gdzie są instalacje gazu, w budynkach mieszkalnych,

Płomień palnika zasilanego gazem propan-butan

Uniwersalny czujnik gazu propan-butan marki SATEL

• czujnik gazu usypiającego – jedna z bardziej perfidnych metod stosowanych przez włamywaczy to wpuszczenie do pomieszczenia gazu usypiającego, który spowoduje, że mieszkańcy bądź pracownicy pozostaną wyłączeni z aktywności na czas dający swobodę w przeszukaniu i obrabowaniu zawartości, czujnik tego typu wykrywa obecność oparów chloroformu i może sygnalizować na drodze optycznej i akustycznej w formie autonomicznej, jak również poprzez współpracę z centralą alarmową, stężenie chloroformu wywołujące alarm od granicy zakresu 3000ppm CHCL3, tego typu czujnik należy mocować jak najniżej np. przy podłodze aby zapewnić wysoką skuteczność w detekcji niebezpieczeństwa, jest zalecany w większych posesjach, które mogą być łakomym kąskiem dla włamywaczy,

Uniwersalny czujnik gazu usypiającego (oparów chloroformu) produkcji SATEL

Podział czujników dymu ze względu na sposób działania:

• jonizacyjny detektor dymu – podstawą zasady działania takiego czujnika jest zjawisko jonizacji powietrza, w połączeniu z komorą w której mierzona jest zmiana w przepływie prądu o małym natężeniu, w komorze utrzymywany jest stały poziom jonizacji, który może być zakłucony w przypadku pojawienia się w pomieszczeniu choćby minimalnych śladów cząsteczek dymu, ich cechą jest wyższa czułość od czujników optycznych, już początkowym etapie pożaru, w fazie tlenia cząsteczki dymu (niewidzialne gołym okiem) wnikają poprzez obudowę czujnika do komory jonizacyjnej, poruszając się łączą się z powstałymi jonami i zmieniają natężenie prądu pomiędzy elektrodami, co aktywuje alarm, czujniki tego typu należy montować na suficie, jak najwyżej aby zapewnić wysoką skuteczność detekcji niebezpieczeństwa,

Autonomiczny, jonizacyjny czujnik dymu marki KIDDE

• fotoelektryczny detektor dymu – zwany również optycznym czujnikiem dymu, działa na zasadzie rozpraszania wiązki światła o określonej długości fali (często podczerwonej), która bez obecności dymu nie trafia do detektorów a w momencie jego pojawienia jest rozpraszana i w coraz większej ilości trafia na element światłoczuły, jest to mniej czuły detektor i powoduje alarm dopiero po pojawieniu się znacznej ilości zadymienia, który jest już widoczny gołym okiem,

Autonomiczny czujnik dymu CD539 typu fotoelektrycznego (optycznego)

Podział czujników ze względu na tryb pracy:

• czujniki autonomiczne – czujniki, które posiadają własne źródło zasilania oraz mogą samodzielnie sygnalizować wystąpienie niebezpieczeństwa, są dużo prostsze w montażu i obsłudze, dlatego są powszechnym zabezpieczeniem przed wystąpieniem zatrucia gazem bądź przed wybuchem pożaru,  często wyposażone są w czytelny wyświetlacz LCD pokazujący stan czujnika, oraz wskazujący np. stan rozładowania baterii, posiadają często dwa źródła zasilania – sieciowe i bateryjne,

Autonomiczny czujnik tlenku węgla marki KIDDE, zasilany wymiennymi bateriami typu 1,5V AA, samodzielnie sygnalizuje alarm

• czujniki zintegrowane z systemem alarmowym – są to czujki wchodzące w skład systemu alarmowego, wymagają osobnego źródła zasilania, aby dokonać sygnalizacji alarmu z użyciem tego typu urządzeń wymagane jest połączenie czujki do centrali alarmowej, która wywoła powiadomienie bądź alarm na stacjonarnym sygnalizatorze optyczno-akustycznym,

Uniwersalny czujnik gazu ziemnego i tlenku węgla GAZEX, posiada własną sygnalizację dźwiękiem oraz wyjście alarmowe

• czujniki uniwersalne (oba powyższe tryby działania) –  typ czujników, które mogą pracować zarówno w trybie autonomicznym  bądź jako element systemu alarmowego podłączone wyjściem alarmowym do centrali sterującej alarmem

Najpopularniejsze marki czujek alarmowych gazu / p. poż – polski rynek systemów alarmowych oraz detekcji pożaru jest bardzo bogaty i jest z czego wybierać, godne polecenia są rozwiązania producentów:

• czujniki gazu i dymu SATEL
• czujniki gazu i dymu GAZEX
• czujniki gazu i pożaru KIDDE

Gdzie warto zamontować czujniki gazu i dymu?

W mieszkaniach i domach obowiązkowo czujniki powinny znaleźć się w pomieszczeniach, które są narażone na obecność gazów niebezpiecznych – gdy w kuchni biegnie instalacja gazowa i jest kuchenka gazowa oraz piecyk gazowy typu JUNKERS warto pomyśleć o czujnikach czadu i gazu ziemnego, są czujniki, które wykrywają oba gazy jednocześnie. To samo dotyczy łazienki i kotłowni, jeżeli w pomieszczeniach może pojawić się tlenek węgla (czad) to taki czujnik warto postawić w tych pomieszczeniach.

 

Jak wybrać odpowiedni czujnik gazu / czadu?

Dokonując wyboru odpowiedniego urządzenia warto dobrze przeanalizować nasze potrzeby oraz dostępne rozwiązania w ramach założonego budżetu, tańszym rozwiązaniem będzie czujnik autonomiczny, chyba, że posiadamy już system alarmowy i możemy w prosty sposób dodać jedną czujkę. Oczywiście należy brać pod uwagę wszystkie pomieszczenia gdzie zachodzi ryzyko wystąpienia niebezpiecznego stężenia gazu. Przykładowo jeżeli posiadamy piecyk gazowy w łazience, ale również kuchnię gazową w kuchni, mieszkamy w bloku gdzie sąsiedzi również korzystają z takich urządzeń, musimy posiadać przynajmniej dwa czujniki, gdyż zdarza się, że poprzez chwilową niesprawność układu wentylacji czad bądź gaz LPG dostanie się do naszych pomieszczeń od sąsiada.

Warto udać się po zarysowaniu wstępnych wymagań do sprzedawcy w sklepie bądź doświadczonego instalatora, który zna się na aspektach projektowania systemów wykrywania gazu i dymu. Jedno jest pewne, nie warto oszczędzać na bezpieczeństwie nas samych i naszych najbliższych, gdyż w internecie i mediach jest cała masa smutnych zdarzeń w których dochodziło do hospitalizacji a nawet skutku śmiertelnego. Detektory gazu polecane są przez strażaków i służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo, gdyż pozwalają skuteczniej dbać i chronić bezpieczeństwa nas samych i naszych najbliższych.